Buğday Yetiştiriciliği 2. Bölüm

4. BUĞDAY BİTKİSİNİN YETİŞTİRİLME İSTEKLERİ

4.1 İklim İsteği

Buğday bitkisi farklı iklim koşulunda yetişebilir.  Buğday bitkisi büyümesinin ilk evrelerinde düşük sıcaklık ve bol nemli havaya ihtiyaç duymaktadır. Özellikle çimlenme ve kardeşlenme olayları gerçekleşirken buğday için gerekli optimum sıcaklık 5–10˚C, nem ise `’dır. Buğday bitkisinin yetiştirilmesinin ikinci eevresi olan sapa kalkma için ise optimum sıcaklık 10–15˚C, nem ise e’dir. Buğday kışa oldukça dayanıklı bir bitkidir ama buğday çeşitleri arasında kışa dayanıklılıkta farklılık görülmektedir. Bir bölgede ekilecek çeşidin kışa dayanıklılığını bilmek üreticilerinin o bölgele için en uygun tohumluğu seçmelerini, şiddetli kış soğuklarına karşı bitkinin korunmasını ve daha fazla verim alınmasını sağlar.

4.2 Toprak İsteği: 

Buğday bitkisi genelde her çeşit toprakta yetişebilir ama en yüksek verim alınabilmesi için derin, killi, tınlı-killi, humusça zengin topraklara ekilir. Genel olarak bu toprak tipleri geçerli olmakla birlikte makarnalık buğdaylar ekmeklik buğdaylara göre daha fakir topraklarda yetişmektedir.

5. YETİŞTİLME ŞEKLİ

5.1 Toprak İşlemesi

Verimli ürün alabilmek için toprak işleme ve tarla hazırlığı en önemli işlemlerden biridir. Ekilen tohumluğun zamanında ve farklı zamanlarda değil de hepsinin bir anda çimlenebilmesi için tohum yatağı iyi hazırlanmalı ve toprak tavda olmalıdır. 

Genellikle toprak işleme işlemi ön bitkinin hasadından hemen sonra yapılmaktadır. Tarlada kalan sap artıklarının toplanıp toprağa karıştırılması toprağa organik gübre sağlar ve toprağın organik madde miktarını arttırır. Rutubet oranı çok yüksek olan tarlalarda asla toprak işlemesi yapılmamalıdır. 

(Fotoğraf 5: Buğday ekiminden önce toprak işlenmesi.)

5.2 Ekim Zamanı

Buğday tarımında en yüksek verimi elde etmek için uygun bir zamanda ekim yaparak düzenli bir çimlenme ve çıkış sağlamak oldukça önemlidir. Buğday bitkisinin yetiştiricilğinde ekim zamanını belirleyen en önemli faktörlerden biri tohum yatağındaki toprağın sıcaklığıdır. Toprak sıcaklığı 8-10˚C aralğında olduğu zaman ekimin yapılması  maksimum kök gelişmini sağlar ayrıca kök tacı da derin olur.Ekimin uygun zamanda yapılması, bitkinin soğuğa ve kurağa karşı dayanıklılığını arttırmaktadır. Erken ekim ve geç ekim bitkinin zarar görmesine neden olur, verimi düşürür. Buğday tarımı için en uygun ekim tarihi, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsünde yapılan denemeler sonucuna göre 15 Ekim-15 Kasım tarihleri arası olarak belirlenmiş olmasına rağmen, bölgeden bölgeye hatta ilden ile değişiklik göstermektedir. 

5.3 Tohumluk

Buğday tarımından en verimli ve kaliteli ürünü alabilmek için yetiştirilecek çeşit ve ekilecek tohumun kalitesi oldukça önemlidir. En kaliteli tohumlar; bölge şartlarına uygun olan, önceden ekileceği bölgede kesinlikle denenmiş, ortalama ne kadar verim alınacağı bilinen ve kaliteli bir çeşit olmalıdır, ayrıca kesinlikle sertifikalı olmalıdır, taneleri dolgun ve olgun olmalıdır, başka bitki tohumlarından temizlenmiş olmalıdır, Hastalık ve zararlılara karşı dirençli olmalıdır.

5.4 Ekim Şekli

Buğday yetiştiriciliğine ekim şeklini yani ekim derinliğini belirleyen en önemli faktörlerden biri toprak nemidir. Toprak nemi toprağın yapısına, sıcaklığına ve toprak yüzeyinin durumuna göre değişiklik göstermektedir. Ekim derinliği ise ekim zamanına göre yani yine topral nemine göre farklılık göstermektedir. Toprak neminin yeterli olduğu koşullarda buğday için en iyi ekim derinliği 2–4 cm’dir. Yeterli nemin olmadığı topraklarda ise buğday bitkisinin ekim derinliği en az 5 cm olmalıdır. Kışlık buğday ekimi 5–6 cm derinliğe yapılabilir. Son yıllarda özellikle Trakya’da buğday gibi tahılların ekiminde üreticiler modern ekim makinalarını (mibzer) tercih etmektedirler. 

(Fotoğraf 6: Buğday bitkisinin ekimi)

6. SULAMA

Buğday bitkisinin su ihtiyacı, bitkinin büyüklüğü ve bitkinin su emme kapasitesiyle ilgilidir. Yaz ve kış için ekilen her iki buğday çeşidi de kardeşlenme, sapa kalkma, başakçık ve çiçek oluşumu, çiçeklenme ve tane dolum zamanlarında yani ilk gelişim evresinde suya daha fazla miktarda ihtiyaç duymaktadır. Ülkemizde kışlık buğday yağışlı mevsimde yetiştirildiğinden dolayı çoğu zaman sulama imkânı bulunmayan tarım arazilerinde tamamiyle toprakta depolanmış ve yağışlarla gelecek suya bağımlı olarak üretimi yapılmaktadır. Yağış miktarı ve toprakta bulunan su miktarı yıldan yıla değişiklik gösteriğinden dolayı buğdaydan alınan verim oranı da yıldan yla büyük değişiklik göstermektedir. Buğday bitkisinin tarımı sırasında istediği su miktarı gelişme evrelerine göre de farklılık göstermektedir. Mesela buğday bitkisinin iyi bir şekilde çimlenmesinden sonra ekimden sapa kalkma zamanına kadar olan dönemdeki su isteği çok fazla olmayıp verim üzerine de çok etkisi yoktur.  Anca buğday bitkisinde, hızlı bir kütle artışı, büyümenin olduğu ve başak taslağının oluştuğu sapa kalkma döneminde su ihtiyacı artmaktadır. Bu su ihtiyacı başaklanma döneminde ise en yüksek seviyeye ulaşır ve bu su isteği tane doldurma döneminde de devam etmektedir. Buğday bitkisine verilecek su miktarı birçok faktörlerle birlikte değişmektedir; iklim ve ekildiği bölge bunlardan biridir ama genel olarak toprağın 60–65 cm derinliğe kadar suyla doyurulması yeterli olmaktadır. 

Buğday bitkisinde sulama şekli kişinin isteğine göre, bölgenin su ihtiyacına göre ya da bitkinin fenolojik evresine göre farklılık göstermektedir. Buğday bitkisinin sulamasında kullanılan bazı yöntemler; yüzey sulamala, salma sulama, uzun tava sulama ve yağmurlama sulamadır.

(Fotoğraf 7: Buğday bitkisinde sulama işlemi)

Yazar: İkbal KARATAŞ