Buğday Yetiştiriciliği 3. Bölüm

6. GÜBRELEME

Buğday yetiştiriciliğinde en iyi verimi alabilmek için yapılan toprak analizinden sonra eksik olan makro ve mikro besin elementlerinin bitkinin ihtiyaç duyduğu zamandan hemen önce toprağa verilmesi gereklidir. Buğday tarımında farklı ortamlar için gübre ihtiyacı da değişmektedir yani kuru veya sulu şartlar için gereken gübre ihtiyaçları farklıdır. Çünkü sulu araziden için hedeflenen ürün verimi kuru araziye göre en az P daha fazladır. Gübreleme yapım şekli kişinin isteğine veya arazi boyutuna göre değişiklik gösterebilir. Buğday tarımında yaygın olarak sulu ve kuru alanlar için kullanılan gübre çeşidi ve miktarı aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Ama tablodaki bu değerlerin genel bir bilgi olduğu, bu değerlerin toprağın çeşidine göre, iklime göre, bölgeden bölgeye değişiklik göstereceği kesinlikle bilinmelidir. Bu sebeple doğru bir gübreleme için en iyi çözümün toprak analizi yaptırmak olduğu bilinilmelidir.

Buğday tarımında kullanılması uygun olan başıca gübreler; azotlu, fosforlu, potasyumlu ve kompoze gübreler ve yaprak gübreleridir.
Azotlu gübrelerin tamamı bitkinin ihtiyacı olan azotu sağlamaktadır. Azotlu gübreler ilk olarak ekimden hemen önce veya ekimle birlikte, ikinci olarak buğdayın kardeşlenme döneminde, üçüncü olarak bitkilerin sapa kalkma dönemi öncesi tarlaya verilebilir.
Buğdayda sık ekim ve azotlu gübrenin fazla verilmesi sonucunda bitkiler çok fazla uzayabilir daha sonrasında ise rüzgar gibi etmenler yüzünden yatabilir, bu yüzden gerektiği kadar uygulanmalıdır, fazlasından bir şey olmaz gübre zaten diye düşünülerek fazla kullanılmamalıdır.
Fosforlu gübreler, ekim öncesi toprağa verilmelidir. Ekim öncesi verilmesi sayesinde bitkiler tarafından gelişme dönemlerinde kolay ve yeterli miktarda alınabilmektedirler. Fosforlu gübrelerle toprağa verilen fosfor toprakta herhangi bir kayba uğramaz. Bu nedenle toprak analizi yaptırmadan her yıl gereksiz fosforlu gübre kullanımından kaçınılmalıdır, bu hem ekonomik olarak bir kayıptır hem de toprağınızı yorup verim kaybına yol açar.
Potasyumlu gübreler, toprağa ekim öncesi verilmelidir.
Kompoze gübreler, azot, fosfor ve potasyum gübrelerinin belirli bir oranda karıştırılması ile elde edilmektedir. Ülkemizde 20:20:0, 18:46:0, 26:13:0 ve 15:15:15 gibi kompoze gübreler kullanmaktadır. Verilen bu sayılarda birinci sayı azot, ikinci sayı fosfor, üçüncü sayı ise potasyum miktarını göstermektedir.

Yaprak gübreleri içerisinde bir veya birden fazla besin elementi bulunmaktadır. Topraklarda farklı nedenlerden dolayı azot, fosfor, potasyum, çinko gibi besin elementlerinin eksikliği görülebilir. Bu besin elementlerinin buğday kökleri ile alımı stres koşullarında zor olacabilir. Bunun sonucunda bitkide gelişme geriliği, yaprak renklerinde morarma, kahverengileşme ve sararmalar (kloroz) görülebilir. Bunun gibi belirtilerin, besin maddelerinin eksiliğinin görüldüğü tarlalara ihtiyaç duyulan besin elementleri yaprak gübreleriyle verilebilir. Yaprak gübreleri, püskürtme şeklinde yapılabilir veya sulama suyuna karıştırılarak da kullanılabilir.

(Fotoğraf 8; Buğday yetiştiriciliğinde gübreleme işlemi)

7. MÜNAVEBE (Ekim Nöbeti):

Buğday bitkisinin ekiminin yapıldığı tarım alanlarında aynı bitkinin aynı tarlaya üst üste ekilmesi toprağın besin elementi bakımından fakirleşmesine ve o bitkinin hastalıklarının artmasına neden olmaktadır. Bu nedenle buğday yetiştiriciliğinden daha yüksek verim alabilmek için mutlaka münavebe yapılmalıdır. Buğday bitkisininde uygulanabilecek bazı münavebe modelleri şu şekildedir.
1. Model: Ayçiçeği + Buğday + Baklagil + Mısır
2. Model: Şeker Pancarı + Mısır + Buğday + Baklagil
3. Model: Buğday + Ayçiçeği + Kavun-karpuz + Mısır
4. Model: Baklagil + Buğday + Ayçiçeği + Mısır

8. YABANCI OT MÜCADELESİ

Yabancı ot, tarlada istenmeyen ot anlamına gelmektedir yani tarlaya ektiğimiz ve verim beklediğimiz ürün dışındaki diğer tüm bitkiler yabancı ot kavramı içerisine girmektedir. Her bitki için lduğu gibi buğday bitkisinin yetiştiriciliği için yabancı otlar büyük bir sorundur. Çünkü yabancı ot olarak adlandırdığımız bu bitkiler buğday bitkinin kullanması gereken besin elementlerine ve suya dahil olmakta bunları kullanmaktadırlar. Üreticiler bitki için yeterli olacak şekilde gübreleme yaparken yabancı otların bu gübreyi kullanması sonucu bitkide besin elementi eksikliği yüzünden hastalıklar, gelişme gerilikleri gözlenmektedir, bu yüzden yabancı otlar en kısa sürede ekim yapılan alandan uzaklaştırılmalıdır. Buğday tarımında en etkili yabancı ot mücadelesi kimyasal mücadeledir yani bitki öldüren herbisitlerin kullanımıdır.

(Fotoğraf 9; Buğday yetiştiriciliğinde yabancı ot sorunu)

Yazar: İkbal KARATAŞ